Sytuacja epidemiologiczna związana z COVID-19 niewątpliwie wpłynęła na działalność przedsiębiorców, w tym zamawiających, którzy w wielu przypadkach zostali zmuszeni do zmiany lub ograniczenia swoich planów inwestycyjnych. W tym kontekście pojawia się więc pytanie: czy epidemia COVID-19 może stanowić podstawę unieważnienia zamówienia publicznego?
Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 255 pkt 5 Prawa Zamówień Publicznych (tj. z dnia 18 maja 2021 roku, Dz.U. z 2021 r. poz. 1129), zamawiający unieważnia postępowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli:
- wystąpiła istotna zmiana okoliczności;
- zmiana spowodowała, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym;
- zmiany nie można było wcześniej przewidzieć.
Unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia uzależnione jest więc od łącznego spełnienia ww. warunków.
Czy epidemia COVID-19 może stanowić podstawę unieważnienia zamówienia publicznego?
Stanowisko Krajowej Izby Odwoławczej w Warszawie („KIO”) w powyższym zakresie zostało wyrażone m.in. w wyroku z dnia 23 czerwca 2020 roku, KIO 892/20.
Na gruncie wskazanej sprawy KIO nie miała wątpliwości co do tego, że wystąpienie na globalną skalę epidemii wirusa SARS-CoV-2, a przede wszystkim zakres środków i działań, które musiały zostać podjęte przez poszczególne państwa, stanowią istotną zmianę okoliczności, której nie można było przewidzieć. KIO wskazała także, że okoliczności i decyzje związane z epidemią przełożyły się na sytuację zamawiającego i jego przedsiębiorstwa. KIO uznała więc, że wystąpienie epidemii COVID-19 spełnienia dwie z trzech przesłanek, o których mowa w art. 255 pkt 5 PZP.
Należy jednak zauważyć, że unieważnienie postępowania może nastąpić jedynie w przypadku, gdy istotna zmiana okoliczności (tu epidemia COVID-19) spowodowała, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym. W tym zakresie KIO wskazała, że interes publiczny może być odczytywany jako potrzeba ogółu, określonej społeczności czy grupy mieszkańców, zawodowej, charakteryzującej się wspólną cechą. W ramach rozpoznawanej sprawy KIO uznała, że zamawiający, ze względu na swoje usytuowanie w regionie i znaczenie prowadzonego przedsiębiorstwa dla społeczności lokalnej, jak i z uwagi na znaczenie krajowe, wykazał wystąpienie także ostatniej z przesłanek unieważnienia postępowania.
Warto jednak zaznaczyć, że nie w każdym przypadku epidemia COVID-19 będzie mogła zostać uznana za zdarzenie uzasadniające unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia. Na uwagę zasługuje m.in. wyrok KIO z dnia 14 grudnia 2020 roku, KIO 3078/20, w którym KIO wskazała, że trudno byłoby uznać pandemię za obiektywną zmianę okoliczności, której nie można było przewidzieć, w sytuacji, gdy zamawiający wszczął postępowanie kilka miesięcy po ogłoszeniu stanu epidemii, a informacje o zakażeniach wirusem na świecie były znane jeszcze wcześniej.
Wnioski dla praktyki
Okoliczności związane z epidemią COVID-19 mogą spełniać przesłanki unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia, jednak nie zawsze tak będzie. Należy podkreślić, że zamawiający oprócz wykazania, że doszło do istotnej zmiany okoliczności, której nie można było przewidzieć, zobowiązany jest także do wykazania, że zmiana spowodowała, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym. Ponadto nie zawsze okoliczności związane z epidemią COVID-19 będą mogły zostać uznane za zmianę, której nie dało się przewidzieć. Kluczowe znaczenie w tym zakresie może mieć data wszczęcia danego postępowania, a więc ustalenie czy postępowanie zostało wszczęte przed ogłoszeniem stanu epidemii w Polsce lub wprowadzeniem określonych ograniczeń, czy już po tych zdarzeniach.
Unieważnienie postępowania jest dopuszczalne jedynie w wyjątkowych, ściśle określonych okolicznościach, stąd COVID-19 nie może stanowić uniwersalnej podstawy takiego rozwiązania. Każdorazowo konieczne jest wykazanie przez zamawiającego, na gruncie danej sprawy, spełnienia wszystkich przesłanek wskazanych w art. 255 pkt 5 PZP.
